Na całość koncepcji Metody Vojty składają się część diagnostyczna, dająca możliwość wychwycenia zaburzeń w rozwoju już w pierwszych tygodniach życia niemowlęcia oraz część terapeutyczna, która umożliwia wczesne rozpoczęcie niezbędnej rehabilitacji zanim utrwalą się patologiczne wzorce motoryki.
Założeniem koncepcji Vojty jest istnienie genetycznie zakodowanych globalnych wzorców lokomocji w programie zwanym ontogenezą ruchową zawierającą indywidualny program rozwoju ruchowego przynależnego gatunkowi ludzkiemu. Oznacza to, że wszystkie mechanizmy potrzebne do zmiany pozycji ciała, pionizowania się oraz przemieszczania do przodu istnieją od momentu poczęcia organizmu człowieka, a ujawniają się stopniowo w sposób automatyczny, w miarę dojrzewania centralnego układu nerwowego. Rozwój każdego człowieka postępuje według tego zakodowanego genetycznie programu.
Dziecko, które rozwija się prawidłowo, czerpie z tego programu i jego rozwój ruchowy przebiega prawidłowo bez żadnej pomocy z zewnątrz. Niemowlę z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego już od pierwszych dni życia nie może realizować genetycznie uwarunkowanego programu rozwoju, gdyż droga do niego pozostaje zablokowana na skutek uszkodzenia dróg i ośrodków układu nerwowego. Z czasem niemowlę zaczyna posługiwać się w kontaktach z otoczeniem zastępczymi wzorcami ruchowymi. Ten nieprawidłowy wzorzec ruchu stopniowo odzwierciedla się w korze mózgu i utrwala się w świadomości nieprawidłowy wzorzec schematu własnego ciała. Vojta opracował sposób terapii polegający na odruchowym uaktywnianiu i wyzwalaniu genetycznie zakodowanych mechanizmów lokomocji. Można je wyzwolić u każdego człowieka, niezależnie od stopnia uszkodzenia układu nerwowego i niezależnie od wieku.
Zasady dotyczące prowadzenia terapii metodą Vojty
- Stymulację przeprowadza się w warunkach domowych 4 razy w ciągu dnia. Czas jednorazowych ćwiczeń uzależniony jest od wydolności oraz wieku dziecka i wynosi od kilku do kilkudziesięciu minut. Terapię metodą Vojty mogą prowadzić jedynie terapeuci z międzynarodowym certyfikatem IVG oraz przygotowani pod ich okiem rodzice.
- Bezwzględnym warunkiem uzyskania prawidłowej reakcji ze strony centralnego układu nerwowego dziecka jest bezbolesność działania terapeuty oraz rodziców w trakcie stymulacji. Niezachowanie tej zasady spowoduje włączenie się receptorów bólu, czyli nocyceptorów. Spowoduje to uniemożliwienie dotarcia odpowiednich bodźców z receptorów czucia głębokiego (proprioreceptorów) do mózgu, a w konsekwencji nie zostaną wywołane pożądane reakcje.
- Reakcja, którą wywołujemy dzieje się poza wolą dziecka. Jednocześnie zostaje przyłożony odpowiedni opór. Dla dziecka jest to ciężka praca oraz odczucie dużego dyskomfortu wobec którego ma ono prawo wyrazić swoją dezaprobatę i niezadowolenie przez płacz. Ta sytuacja powoduje czasem złe zrozumienie terapii Vojty u osób nie znających i nie rozumiejących tej metody.